Herbestemming en verduurzaming Groot Tuighuis in Den Bosch
Rooms-katholieke kerk, protestantse kerk, militaire kazerne, museum, opslagdepot – het Groot Tuighuis in den Bosch heeft sinds 1430 verschillende functies gehad. Sinds het najaar van 2023 heeft het gebouw weer een nieuwe bestemming.
Op de begane grond is een publiek toegankelijk Erfgoedcentrum gerealiseerd. Op de verdiepingen zijn kantoren en daar weer boven bevindt zich het depot met historische vondsten.
De restauratie en herbestemming is - in nauwe samenwerking met opdrachtgever, architect en leverancier van de bouwmaterialen - met veel aandacht voor energiegebruik en toegepaste materialen uitgevoerd.
Verduurzaming naar energielabel A+
Door in een vroeg stadium in bouwteam betrokken te zijn bij de uitwerking van het ontwerp, hebben we met alle partners duurzame keuzes kunnen maken op het gebied van materialen en energieoplossingen. Door het toepassen van oude bouwprincipes en slim energieverbruik ging het energielabel van E naar A+ na de werkzaamheden.
Vooral binnen in het gebouw vonden de werkzaamheden plaats. De thermische schil is verbeterd en geïsoleerd en de installaties zijn grotendeels vernieuwd en verduurzaamd. Ook door goed te kijken naar het gebruik van de ruimten in het gebouw. De verwarmingsinstallatie is gesplitst op noord en zuid, omdat de kantoren op het zuiden door zonnewarmte minder hard hoeven te stoken.
Glazen vloer
Op de begane grond is onder de originele tegels vloerverwarming aangelegd. Een glazen vloer tussen de onderste lagen en de zolderverdiepingen houdt de warmte daar waar dat nodig is. De vloer is losmaakbaar geconstrueerd zodat bij toekomstige ingrepen in het pand – bijvoorbeeld een nieuwe functie voor de zolderverdiepingen - de vloer zonder schade aan het monument weer verwijderd zou kunnen worden.
Biobased bouwmaterialen
Waar mogelijk zijn biobased bouwmaterialen toegepast. Er is voor het isolatiemateriaal hennep gekozen. De hennepisolatie is toegepast in de houtskeletbouw voorzetwanden. Naast de positieve CO2-impact hebben biobased isolatiematerialen ook gunstige vochtregulerende effecten. Daarmee zijn ze interessant voor monumenten. In het Groot Tuighuis is in drie ruimtes schelpenisolatie op de bodem toegepast. De verdiepingsvloeren zijn geïsoleerd met inblaaswol.
Groene bouwplaats
Rondom het Groot Tuighuis werd gebruik gemaakt van duurzame bouwhekken. De houten bouwhekken met plantenbakken maakten de bouwplaats groener en gezelliger. Ze zijn niet alleen mooi, maar ook gemakkelijk te repareren en herbruikbaar. Bij het maken en onderhouden van de hekken hielpen mensen die (re-)integreren op de arbeidsmarkt. Zo droeg het project ook een steentje bij aan een duurzaam arbeidsproces. De bouwhekken werden gemaakt van duurzaam geproduceerd hout.
Historie
Kort na 1430 werd op de plek waar nu het Groot Tuighuis staat een kapel en gasthuis gebouwd voor bedevaartgangers op de reis naar Santiago de Compostela. Deze broederschapskapel werd in de 16e eeuw uitgebreid tot een driebeukig schip met éénbeukig koor. Vanaf 1569 was het een parochiekerk. In de zijgevel is te zien dat er gerekend werd op de bouw van een dwarsschip dat, vermoedelijk vanwege geldgebrek, nooit is gebouwd.
Na 1629 werd het gebouw onteigend en diende als protestantse kerk, wagenhuis en paardenstal. In 1752 werd het verbouwd tot militair arsenaal. Daarbij werden drie opslagzolders voor onder andere wapentuig gemaakt, vandaar de 19e eeuwse naam Groot Tuighuis.
Na de beëindiging van de militaire functie was het gebouw vanaf 1924 de locatie van het Noordbrabants Museum. Onder architectuur van Oscar Leeuw werd het pand intern verbouwd en de voorgevel vernieuwd. Na het vertrek van het museum werd het gebouw in 1988 het onderkomen van de gemeentelijke afdeling BAM (Bouwhistorie, Archeologie en Monumenten), de voorloper van de huidige afdeling Erfgoed binnen de gemeente.
De Sint-Jacobskazerne rond 1900 (bron: Erfgoed 's-Hertogenbosch)